Burn-out, depressie en ADHD: wat hebben ze gemeen met elkaar?

Steeds vaker hoor je dat mensen kampen met ADHD, een burn-out of een depressie. Op het eerste gezicht lijken dit drie heel verschillende dingen, maar ze hebben meer met elkaar te maken dan je misschien denkt. Hoe grijpen ze in elkaar en waarom kan het ene soms leiden tot het andere? Je leest ’t in dit artikel!

Wil je van theorie naar praktijk? ✨ Lees dan 'De kracht van het nu in de praktijk' - een klassieker, naar een bewust en gelukkig(er) leven.

Let op: dit artikel is gebaseerd op persoonlijke ervaringen en bedoeld ter inspiratie. Het vervangt geen professioneel medisch advies; raadpleeg bij zorgen altijd een arts of andere deskundige.

Wat is ADHD?

ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Misschien ken je het vooral als iets dat kinderen hebben, maar ook volwassenen kunnen ermee te maken krijgen. Als je ADHD hebt, betekent dat dat je vaak moeite hebt met concentratie, dat je snel afgeleid bent en dat je vaak een hoge mate van energie of impulsiviteit ervaart. Dit klinkt misschien onschuldig, maar in de praktijk kan het behoorlijk lastig zijn. Je moet je voorstellen dat je hoofd voelt alsof er voortdurend meerdere televisies tegelijk aanstaan, allemaal op een ander kanaal. Je wilt focussen op dat ene kanaal, maar de rest trekt constant je aandacht. Daardoor kost het enorm veel energie om je te concentreren op werk, school of zelfs simpele dagelijkse taken.

Daarnaast gaat ADHD vaak samen met een gevoel van rusteloosheid. Je lichaam en geest staan altijd ‘aan’. Dat klinkt alsof je altijd productief bent, maar in werkelijkheid betekent het vaak dat je jezelf uitput. Je bent bezig met honderd dingen tegelijk en je rondt er maar een paar echt af. Dit zorgt voor frustratie en vaak ook schuldgevoelens. Ook kan impulsiviteit ertoe leiden dat je dingen zegt of doet die je later betreurt, wat weer spanningen geeft in relaties. Kortom: ADHD is niet alleen een kwestie van snel afgeleid zijn, maar raakt vrijwel alle domeinen van je leven.

Hoe ziet een burn-out eruit?

Een burn-out ontstaat meestal door langdurige stress, vaak werkgerelateerd, maar niet altijd. Het kenmerkende gevoel is dat je fysiek én emotioneel helemaal leeg bent. Je batterij is niet alleen leeg, maar lijkt ook niet meer op te laden, hoe lang je ook rust. Simpele dingen zoals boodschappen doen of een e-mail sturen kunnen ineens voelen als enorme bergen.

Mensen met een burn-out ervaren vaak een grote mate van vermoeidheid, concentratieproblemen en prikkelbaarheid. Je voelt je overweldigd en hebt moeite om prioriteiten te stellen. Het is alsof je brein in een soort mist verkeert. In je professionele omgeving merk je dat je prestaties teruglopen. Taken waar je vroeger soepel doorheen ging, voelen nu als loodzwaar. Dit leidt tot stress en een gevoel dat je tekortschiet. Dat gevoel sijpelt vaak ook door naar je privéleven, waar je merkt dat je geen energie hebt om sociale contacten te onderhouden.

Een burn-out wordt dus niet veroorzaakt door een gebrek aan motivatie of inzet, maar juist door een overschot aan inspanning zonder voldoende herstel. Je vraagt meer van jezelf dan je op lange termijn kunt geven en je lichaam trekt op een bepaald moment de noodrem.

Wat betekent een depressie?

Depressie is een stemmingsstoornis die veel verder gaat dan je een paar dagen somber voelen. Het is een diep en langdurig gevoel van neerslachtigheid, hopeloosheid en vaak ook verlies van plezier in activiteiten die je normaal leuk vindt. Bij een depressie zie je vaak ook veranderingen in slaap (veel te veel of juist nauwelijks) en eetlust (meer eten of juist geen trek). Daarnaast ervaar je een allesoverheersende vermoeidheid, zelfs als je wel voldoende slaapt.

Een depressie kan ontstaan door een combinatie van genetische factoren, biochemische processen in je hersenen en externe omstandigheden zoals stress, verlies of traumatische gebeurtenissen. Maar wat vaak vergeten wordt, is dat ook langdurige druk door ADHD of een burn-out een voedingsbodem kan zijn voor depressie. Wanneer je jezelf voortdurend ervaart als ‘niet goed genoeg’ of ‘altijd achter de feiten aanlopend’, kan dat je zelfbeeld ernstig beschadigen. Dit gevoel kan uiteindelijk uitmonden in een depressieve stoornis.

Hoe ADHD kan leiden tot burn-out

Als je ADHD hebt, kost het je vaak veel meer energie om hetzelfde resultaat te behalen als iemand zonder ADHD. Denk aan die constante strijd om taken te voltooien, deadlines te halen en je te concentreren in een omgeving vol afleidingen. Het is een beetje alsof je continu een marathon rent, zonder tijd om te pauzeren.

Dat voortdurende ‘aan staan’ zorgt ervoor dat je lichaam en geest niet de rust krijgen die ze nodig hebben. Je hersenen zijn druk met filteren, plannen en herstellen van foutjes die door afleiding ontstaan. Daardoor kun je het gevoel krijgen dat je altijd achterloopt. Je agenda zit vol, maar je hebt het idee dat je weinig echt afkrijgt. Dit gevoel van achterstand en overweldiging kan leiden tot stress en uiteindelijk tot uitputting.

Binnen een werk- of schoolsituatie merk je dat extra sterk. ADHD maakt het lastiger om gestructureerd en georganiseerd te werken. Je kunt de verwachtingen van je omgeving daardoor moeilijk waarmaken, zelfs als je er alles aan doet. Die voortdurende mismatch tussen inzet en resultaat werkt als brandstof voor een burn-out. Het lichaam kan die druk maar een bepaalde tijd aan voordat het systeem uitvalt.

Hoe ADHD kan bijdragen aan depressie

Naast burn-out kan ADHD ook de deur openen naar depressie. Dit gebeurt vaak doordat je zelfbeeld aangetast wordt. Als je keer op keer ervaart dat dingen niet lukken zoals je zou willen of als je steeds negatieve feedback krijgt van je omgeving, kan dat zwaar drukken op je eigenwaarde. Je denkt al snel dat je ‘niet goed genoeg’ bent of dat je altijd tekortschiet.

Ook de sociale gevolgen van ADHD spelen een rol. Impulsiviteit kan leiden tot conflicten met collega’s, vrienden of familie. Misverstanden ontstaan sneller en dat kan relaties onder druk zetten. Het gevoel dat je anderen teleurstelt of niet wordt begrepen, kan leiden tot isolement. En isolement is een belangrijke factor in het ontstaan van depressieve klachten.

Daarnaast is het voor mensen met ADHD vaak moeilijker om voldoende rustmomenten te creëren. Door het drukke brein is ontspannen of tot stilstand komen lastig. Het ontbreken van die balans zorgt ervoor dat emoties zich opstapelen, wat depressieve gevoelens kan versterken. Je raakt het contact met plezier in dagelijkse dingen kwijt en het leven voelt zwaarder en donkerder.

ADHD, burn-out en depressie

Hoewel ADHD, burn-out en depressie drie afzonderlijke diagnoses zijn, hebben ze een duidelijke rode draad: ze draaien allemaal om uitputting van lichaam en geest en om de invloed van verwachtingen. Bij ADHD zit de uitdaging vooral in de manier waarop je brein informatie verwerkt. Bij een burn-out komt de uitputting door het voortdurend leveren van prestaties zonder voldoende herstel. Bij depressie zie je het gevolg van langdurige druk en het verlies van levensvreugde.

Wat ze gemeen hebben, is dat ze alle drie een grote impact hebben op hoe jij jezelf ziet en hoe je de wereld ervaart. Ze kunnen elkaar versterken: ADHD kan leiden tot burn-out en de combinatie van ADHD en burn-out kan depressie uitlokken. Het is dus belangrijk om de signalen serieus te nemen. Vroegtijdige herkenning en hulp kunnen voorkomen dat je in die neerwaartse spiraal belandt.